مرز ارتباط

  یکی از مهمترین راههای سنجش غنای فرهنگی یک سرزمین ،  رجوع به تولیدات مختلف فرهنگی آن سرزمین  است. تصور کنید :  وقتی شما گام در منطقه ای می گذارید ، و از شما  با انواع شربتهای محلی پذیرایی می کنند ، در مقابل شما انواع مختلف شیرینی جات می گذارند ،  سفره شام یا نهارشان ، مزین شده است به انواع مختلف خورش ها و نانهای مختلف با طعمهای متفاوت  و انواع ترشیجات  ؛ به شما چه احساسی دست می دهد ؟ مطمئنا" بی اختیار می گویید : چه فرهنگ غنی غذایی این سرزمین دارد!  

حالا تصور کنید ، که مسافری  از فرهنگ و دیاری دیگر مهمان شماست ،  آمده است ببیند ، بلوچها چه شکلی اند، چه می خورند؟  چگونه می پوشند ؟  عروسیهایشان را چه جوری برگزار می کنند؟  شیرینی جات و ترشیجاتشان چگونه اند؟ رقصها ، آواز ها ، آواهایشان چگونه است ؟ سوغاتی اش چیست و...

همه این موارد که ذکر کردم ، سرجمع ، قوت فرهنگی  یک قوم را نشان می دهد.  در  این نوشته به هیچ کدامشان نمی پردازم . اما چند روزی است که خیلی در مورد فرهنگ غذایی و شیرین جاتی که داریم فکر می کنم .اصلا"  شیرینی ما چیست؟ تا مثلا" این مسافر  که خود سفیر فرهنگی است ،  زمانی که می خواست به شهرش برود ، آنرا با خودش سوغات  ببرد؟ 

تا حالا فکر کردید ؟ شاید پاسخ دهید که بله ما  انواع مختلف شیرینی جات راداریم. اما سئوالم چیزی دیگری است. مثلا" اصفهانی ها « گز» دارند . کرمانشاهی ها « نان برنجی» ، سوغات ارومیه :«حلوای سیاه» است و یزدیها با انواع برندها و بسته بندیها : « قطاب » ، «پشمک » و « باقلوا»  پول پارو می کنند. سوغات قم : سوهان است و کرمانیها هم توانسته اند با انواع شیرینی جات بومی و محلی مانند :« کلمپه » »قوتو »  قوت فرهنگی شان را تجاری کنند. حتی سیستانیها نیز از قافه خود را عقب نینداخته اند و با خرمای ایرانشهر، کلوچه خوشمزه ای درست کرده اند ، بنام کلوچه زابلی.  

ما چی؟ نیکشهر چه شیرینی دارد؟ خاش چی؟ نه اینکه نداریم. داریم ، اما از آنجا ، دچار خود کم بینی فرهنگی هستیم و همه زیباییها را در فرهنگهای دیگر می بینیم ،تصور می کنیم  ، باید برویم برای مهمانانمان از شیرینیهای  بازاری  پر از خامه بگیریم. مالیده (خاشی ها) و چنگال ایرانشهریها  که کلاس ندارد. این یعنی فقر فرهنگی ، نمی خواهد که بروید چند کتاب جامعه شناسی بخوانید تا مفهوم فقر فرهنگی را درک کنید. اندکی عناصر زیبای فرهنگی مان را که دارند روز بروز غریبتر می شوند ، ارزیابی بکنید متوجه می شوید، که چقدر فقیریم!!

در خاش نوعی شیرینی محلی وجود دارد بنام : « مالیده» . این شیرینی را در عروسیها در شب زفاف در بین مهمانان توزیع می کنند. که ترکیبی است : از نان محلی تازه طبخ شده ، روغن مایع و شکر . جالب است که زنهای جدید خاشی معتقدند که این  نوع شیرینی کلاس ندارد!!! که خوشبختانه از آنجا که سنتها دیر بوجود می آیند ودیر هم از بین می روند تا حالا نتوانسته اند آنرا حذف کنند. حالا اگر همین زنها می آمدند و این شیرینی را از حالت فله ایی در می آوردند و در قالبهای مختلف به اشکال قشنگی درمی آوردند و با پسته یا بادام یا کاکائو تز ئینش می کردند می شد یک شیرینی باکلاس!!! و باز همین شیرینی را می توانستند در کارگاههای بزرگتر طبخ کنند و در قالب شیرینی  محلی «خاش»  عرضه کنند تا هر مهمانی  و مسافری که می آمد متوجه غنای فرهنگی این شهرمی شد.  هم شغل ایجاد می شد و هم یک عنصر فرهنگی ، باعث ایجاد یک کسب و کار جدیدی شده بودو هم  دیگر ما دغدغه اینرا نداشتیم که سنتهای فرهنگی مان یک به یک دارند از دست می روند.  

  دوست عزیزم ، نصیر احمد ملازهی ،  نویسنده ، نمایشنامه نویس و شاعر که در نویسندگی رتبه کشوری را بدست آورده است و اشعار زیبای وی به بلوچی بسیار جذاب و جالب است. اطلاعات و  احاطه وی به آثار بلوچی  باعث طراوات و نشاط خاطر  من شده است و باعث شده است که من از مصاحبت با وی بسیار لذت ببرم. (جای دوستان خالی)  . نصیر احمد در حال حاضر ، دبیر است و در مناطق جنوبی استان خدمت می کند.  چند روزی  است ، که فرصتی پیش آمده تا با وی هم صحبت باشم.  ایده : « تجاری کردن عناصر فرهنگی بلوچ » ، از طرف وی مرا که در حوزه ایجاد کسب و کار فعالیت می کنم و از طرفی دیگر دغدغه های فرهنگی دارم بسیار خوشحال کرده است. حدس می زنم وبلاگ : « شیح مرید » از اوست. براستی باید بلوچستان برای داشتن چنین فرزندانی به خود ببالد.

مطلب زیر را نصیر احمد در واکنش به مطلب بلوچ روشنگر و در پاسخ به بندی از سخنان بلوچ روشنگر در مورد : بومی گرایی ، فرستاده است . خواندنش را از دست ندهید.    

جهانی فکر کردن و بومی زندگی کردن و به تعبیر دوست عزیزم یاسر کرد شراب کهنه در جام نو نوشیدن مسئله ای است که از دیر باز فکر بسیاری از اندیشمندان و روشن فکران ملل مختلف بخصوص اقلیت های قومی که فرهنگ و هویت بومی خود را در معرض نابودی می بینند در سراسر جهان به خود مشغول کرده است. درست زمانی که با معجزه ی ارتباطاط روبرو هستیم و جهان به سوی یکپارچگی و دهکده شدن پیش می رود بحث بومی ماندن همچنان مهم و ضروری دیده می شود. بسیاری از جوانان تحصیلکرده ی بلوچ با طرح این سوال : چه ضرورتی برای حفظ ارزشهای بومی وجود دارد؟ خود را از چارچوب قومی خارج کرده و به تمام داشته های قومی و فرهنگی که از گذشتگانشان به ارث رسیده است پشت کرده اند .و حتی دوستانی را سراغ داریم که نام و فامیل خود را عوض کرده و با وجود داشتن لهجه ی شدید و چهره ی سبزه که مخصوص ما جنوبیهاست از معرفی خود به عنوان یک بلوچ خودداری می کنند که بنده در عجبم این دوستان را در خارج از این استان با چه هویتی می شناسند؟

.به هر حال با اینکه قوم بلوچ هیچگونه رسانه ایی جهت معرفی و ارائه ی داشته های فرهنگی خود ندارد متاسفانه چه در بین افراد عامی وچه گاها در بین خانواده های تحصیلکرده دیده می شود که فرهنگ و زبان بلوچی به کلی از بین رفته است.بسیاری از خانواده ها با کودکانشان فقط با زبان فارسی حرف می زنند و از اینکه خدای نکرده فرزند آنها در جایی کلمه ایی به زبان بلوچی بشنود و از هویت اصلی پدر و مادر خود با خبر شود وحشت دارند.(جالب است بدانیم که مسایل بومی بخصوص در زمینه ی فرهنگ و هنر از جمله موسیقی، صنایع دستی ،داستانها و روایت های بومی ، آداب و رسوم ، هنرهای نمایشی، رقص ها و حرکات موزون از جالب توجه ترین مسایل به شمار می روند که روز به روز به تعداد جشنواره های هنری مختلف با همین محورها اضافه می شود .

جاذبه های بومی که به برخی از این موارد اشاره شد صنعت بزرگ و مدرنی به نام صنعت توریسم را به وجود آورده اند. هنوز هم هنرمندانی که در زمینه های بومی فعالیت می کنند در راس توجه قرار دارند.به طور مثال اولین فیلم ، فیلم ساز ایرانی بهمن قبادی اگر توجه همه را به خود جلب کرد متکی به طرح یک موضوع بومی بوده است.و یا موسیقی کار بوشهری سعیدشنبه زاده که با اجرا های کاملا بومی خود جهان را درنوردیده است فقط به دلیل تکیه بر داشته های بومی است که مورد توجه جهانیان است.اگر در موسیقی غنی بلوچی ما نوازنده هایی مانند:مرحوم موسی زنگشاهی، استاد شیرمحمد اسپندار، رسول بخش زنگشاهی دکترای افتخاری موسیقی را دریافت کرده اند مطمئنا فقط به خاطر نوازندگی در یک موسیقی بومی و قومی بوده است. و هزاران شاهد و مثال بر برتری بومی ماندن و بومی اندیشیدن تا پشت کردن به هویت بومی می توان آورد.   

مطمئنا ایجاد تمدن ها با گذشت یک روز یا یک ماه و یا یک سال نبوده است بلکه گذشت هزاران سال باعث شده که یک ملت دارای فرهنگ و آداب و رسوم قابل قبول،موسیقی زیباو غنی، زبان و ادبیاتی غنی و پربار، صنایع دستی،پوشش و لباس و حتی غذاهای منحصر به خود باشد. که اگر به قوم بلوچ دقت کنیم تمام این شاخصه های متمدن بودن را به وضوح و روشنی می توان دید.پس چطور می توان به همه ی این زیباییها که برای ایجاد آن ها هزاران سال گذشته تا اینگونه ورز خورده و به دست ما برسند به یکباره پشت و پا زد؟ ، چطور است که حامیان محیط زیست از انقراض پشه ای در جنگل های آمازون آنگونه آشفته و پریشان می شوند و از تمام قوای دولت های مختلف جهت حفظ نسل آن پشه استفاده می کنند و مردم سراسر جهان از انقراض آن نگرانند ، ولی ما حاضر نیستیم به هویت و موجودیت جمعیتی از انسان ها که نابودی هویت آن ها مساوی با مرگ آن ها است توجه کنیم ؟. آیا نمی توان تصور کرد که چند هزار سال کذشته تا ساز سروز یا سرود( قیچک) به شکل کنونی خود درآمده و اکنون این صدای زیبا از آن ایجاد می شود؟ آیا نمی توان تصور کرد که نواها و دستگاه های موسیقی بلوچی که امروزه ثابت کرده اند که از زیبا ترین و گوش نواز ترین دستگا های موسیقی جهان هستند چه سرنوشتی را طی کرده اند تا به وضعیت امروز خود رسیده اند؟

به نظر می رسد بی توجهی به تمام این داشته ها نه نشان بر مدرن بودن و با سواد بودن است و نه رفتن به سوی جهانی شدن.چرا که مدرن بودن با بومی ماندن هیچ منافاتی ندارد.و به راحتی می توان با استفاده از مؤلفه های بومی برای ذائقه ی افرادی که مدرن هستند و می خواهند روز به روز مدرن تر شوند آثار مدرن ساخت. مثلا با کمک موسیقی بلوچی و ساز های بلوچی به زبان های مختلف آهنگ ساخت و یا با استفاده از زبان بلوچی وارد موسیقی مدرن مانند پاپ شد و یا داستان هایی بلوچی را با ساختار های پست مدرن روایت کرد و یا به مدد موضوعات بلوچی و به زبان بلوچی فیلم ساخت و یا صنایع دستی بلوچی را که بسیار وسیع و منحصر به فرد است به صورت کالاهای تزئینی ومدرن درآورد و...

      چهره اش بر اثر آفتاب داغ سوخته است. عرق از سر ر و صورتش می بارد.  .....

................................. 

خیابان خاتم ایرانشهر  است ، ساعت 2 بعد از ظهر ، دماسنج ماشین دمای 44درجه  بالای صفر را نشان می دهد . وانت بارهای میوه فروش  مانند واگن های قطار ایستاده ند. مردانی جوان احتملا" همراه با فرزندانشان بدون هیچ گوته حفاظ  و سایه بانی در حال نبرد با تابش مستقیم ، اشعه هایی خورشید هستند. اتومیلها با سرعت از کنار شان رد می شوند. نگاهشان ملتمسانه  به اتومبیلهاست. یاد نکته ای افتادم که انسانها همواره به انسانهای دیگر نگاه کارکردی دارند. یک سیاستمدار تمام انسانها را نه انسان بلکه فقط یک رای می بیند. یک مغازه ذار یک « مشتری » و یک مسافر کش هر کس را که در خیابانها حضور دارد یک مسافر. دستفروشان هم شاید همه مارا یک مشتری . که ماشین را متوقف کنیم و چند کیلو خربزه یا هندوانه بخریم. 

 از ماشین پیاده شدم ،  به چهره آفتاب سوخته اش با دقت نگریستم ، لحظه ای گذشته مرد حوان که آفتاب بر گونه هایش شلاق می زند و رد شلاق آفتاب ، صورت مرد را کبود و سیاه ساخته در نظرم ، شبیه سازی می شود.:

1- 

فرزند شما پسر است ، صدای مامای محلی است ، که حاضر شده است ، با پول کمتری زایمان را در منزل انجام دهد.  مرد را که نگاهش به در خیره شده است ، را به خوذ می آورد . مرد ، خوشحال می شود و متوجه می شود که باید علاوه بر پول مقرر ، چشم روشنی و انعامی را به «ماما» بدهد.  

2- 

پسر دیگر برای خودش مردی شده است. درسش را  در  در مر کز آموزش کشاورزی بمپور تمام کرده است . سربازی اش را در کردستان خدمت کرده است: 

آقا ! باید برای بچه زن گرفت. تمام همسن و سالهایش ازدواج کرده اند. اگر راضی نمی شوی که من برادر زاده ام را  به او بدهم ، بخدا کاری ندارم . هرکس را که برایش در نظر گرفتی،  من راضی ام. 

3- 

هزینه های زندگی بالا رفته است ، مرد جوان ، صاحب فرزندی شده است. یک دختر . ضجه های دخترک همه را کلافه کرده است. پزشکان ایرانشهری ، نتوانستند تشخیص دهند که دخترک چرا اینقدر بی تابی می کند. همسایه پیشنهاد داده است: بچه را ببرید زاهدان یا کرمان. 

...تو چه مردی هستی ؟ بیکار و بیعار . هر روز می روی سر کوچه می شینی و شب بر می گردی که چه ؟ اسم تو مرد است؟ مادر عوضی ات که هر روز بخاط شیر خشکی که برای این بچه معصوم می گیرد چقدر غر غر می کند. تا حالا مادرت را تحمل کردم . دیگر نه می توانم تورا تحمل کنم و نه مادرت را. بچه ام دارد از دست می رود...

4-

عروس قهر کرده است و رفته خانه پدرش. پدر و مادر و پسر جوانشان نشسته اند. بحث شغل و داشتن کاری برای پسر پیش کشیده می شود. 

......با این مدرکی که من گرفتم هیچ کاری برایش وجود ندارد. همه استخدامیها را دیدم رشته ما را نمی خواهند. پدرش رو کرد به او و گفت : بیا برویم ادارت مختلف سر بزنیم شاید  آبدارچی خواستند ، نگهبانی خواستد. تو که گواهینامه رانندگی هم داری !!! . خدا بزرگ است.

مادر و مرد جوان و پدرش راه می افتند این اداره و آن اداره . کار دولتی که نیست ، بخش خصوصی ، هم مهارت و تخصص می خواهد که مرد جوان خانواده ندارد. فقط توانسته گواهینامه پایه 2 رانندگی را بگیرد که آنهم وقتی در ادارات و جاهای مختلف برای مهارت مرد جوان بیان می شد، باعث خنده بود. 

5- عروس خانواده با شرایط بسیار برگشته بود. مردجوان ، هنوز بیکاربود اما به او همسایه اش پیشنهادی داده بود. دستفروشی در آمد دارد. او هم دست تنهاست. 

...............................

......... 3 کیلو 2000 تومان . به خود می آیم. اسکناس را به دست مرد جوان می دهم ساعت 2.20 بعد از ظهر بود .  . سوار ماشین شدم خیس عرق شدم،   دماسنج ماشین دمای 44 در جه را نشان می داد . کولر ماشین را روشن می کنم به مرد جوان فکر میکنم که می توانست  جایش اینجا نباشد ،  اگر ......

با خبر شدم که همکار ارجمند مان : « سر کار خانم مخبری » کارشناس بازار کار اداره تعاون ، کار و رفاه اجتماعی چابهار  طی یک جنایت هولناک همسر عزیزشان را از دست داده اند . ضمن عرض تسلیت به سرکار خانم مخبری ، خانواده همسرشان و خانواده بزرگ وزارت کار ، این جنایت هولناک را که بدون شک بر اثر جهالت و نادانی رخ داده است را قویا" محکوم کرده و آرزوی دستگیری و محاکمه عامل این جنایت را دارم. 

گسست نسلی و ارتباط نداشتن نسلهای مختلف  روشنفکران بلوچ  ، یکی از ایراداتی بود که « بلوچ روشنگر » برکنشگران و فعالین متاخر بلوچ وارد دانسته است. که ایراد و انتقادی بحق و درست است. به این معنا که خیلی از فعالین حال حاضر یا نسل جدید روشنفکران نمی دانند که بر گذشته منطقه آنان چه رفته است ، تا بر اساس تاریخ گذشته  و درس گرفتن از کامیابیها و ناکامیهای گذشتگان ، در « زمان حال» درست نقش آفرین باشند و برای آینده شان برنامه ریزی درستی داشته باشند. 

یکی از مهمترین راههای شناخت تاریخ معاصر بلوچستان ، آثار مکتوبی است که برای همگان قابل دسترس باشد. متاسفانه در این زمینه تا جایی که من اطلاع دارم هیچ کتابی وجود ندارد . اندک مصاحبه های من دیدم نمی تواند ما را به برداشت درستی از گذشته برساند. اکثر فعالان سیاسی و اجتماعی ما یا مرحوم شده اند و یا به خارج از کشور مهاجرت کرده اند و یا در کنجی خزیده اند و به تماشای جهان مشغولند. 

سایت تیاب ، با محمد حسین ریسی یکی از فعالین سیاسی و اجتماعی بلوچ مصاحبه ای را انجام داده است. آنچه این مصاحبه را متمایز ساخته واگویی بخشی از تاریخ معاصر بلوچستان از زبان این فعال سیاسی است. که در جای خود پسندیده و قابل تقدیر است. می شود دامنه این مصاحبه ها را گسترش داد و با نسل اولی های تحصیلکرده وروشنفکر ، که در مقطعی مهم از تاریخ ایران یعنی در زمان انقلاب و تحولات مهم سیاسی و اجتماعی پس از آن زندگی می کرده اند ، « گند و نند »  و دیوان کرد و در قالب مکتوباتی آنها را برای کنشگران متاخر بلوچ عرضه کرد. 

      از عیوب مهم انسانی ، عیبجویی، توطئه و تخریب و .....دیگر انسانها به دلائل متعدد است. خیلی سخت نیست که شمادر کنش روزانه تان با افراد  مختلف به کرات با این رذائل اخلاقی روبرو شوید. معلم اخلاق نیستم و به نوعی خودم نیز در معرض این آلودگی ها قرار دارم. اما آگاهانه سعی کردم از این صفات ناپسند نا حدود زیادی دور شوم. 

آن چیزی که من را به نوشتن این پست وا داشت ، پدیده ای زشت در اجنماع و استان ماست.  پدیده ای بنام : تخریب دیگران ، تخریب نخبگان و تحصیلکردگان . 

چشم این را نداریم که موفقیت های دیگران را ببینیم. چشم نداریم که تحسین جامعه را نسبت به فرزندان شایسته و کوشایش ببینیم ؛ در هر جمع و محفلی که می شنیم آنچنان آدمهای محترم جامعه  را با الفاظ زشت خطاب می کنیم که بیا و ببین. چند ماه قبل بود در یک محفل دوستانه وقتی اینچنین بحثی پیش آمد به شدت معترض شدم . جالب اینجا بود که نفر مورد تحقیر و توهینشان ، آدمی بود که شب و روزش را حالا نه الزاما" برای جامعه، اما برای بهتر شدن اوضاع  فردی خودش که فوایدش به جامعه برمی گشت؛ سپری می کرد.

مگر جامعه بلوچ تا حالا چند چهره فرهیخته و نخبه توانسته است ؛ تربیت کند که آنها را هم با ترور شخصیتی که صورت می دهیم ،  حذف  و یا رهسپار دیار دیگران lمی کنیم. بارها گفتم : پیشرط مهم توسعه تربیت نیروی انسانی توانمند و متخصص است. ما که نتوانسته ایم سرمایه های انسانی زیادی را تربیت کنیم، اندک چهره هایی که توانستند با همت فردی خود ، مدارج پیشرفت و ترقی راطی کنند ، آنها را  هم کنشگران ساختار قبیله ای مزخرف ما نمی توانند تحمل کنند. وای به این طرز تفکر!! البته نقد و انتقاد سازنده  با  رعایت اصول و شرایطش فرق می کند.  

معتقدم که باید به حقوق دیگران ، اعتقادان و دیدگاههای افراد ، کرامت و شخصیت انسانی افراد احترام گذاشت. و همواره باید به آنهایی که وقت و انرژیشان را برای توسعه و پیشرفت استان می گذارند ، بصورت ویژه قدردانی مان رانشان دهیم. 

دوستی عزیز با نام « بلوچ روشنگر »  بعد از طرح موضوعی در بخش ستون نظرات مرز ارتباط تحت عنوان « جماعت تبلیغ دانشگاهی » ، ابتدا در وبلاگ نوهان در این مورد به بحث پرداختند و همچنین این دوست فهیم  ما یاداشت زیر را تحت عنوان :  محتوی و قالب از هم جدا نیستند؛ پی نوشتی بر یاداشت «روشنفکری بلوچ و بی خبری از سنت های روشنفکری جهانی» را ارسال داشته اند. ضمن سپاس از ایشان یاداشت را ملاحظه بفرمایید. 

1. قصد داشتم که در این مقطع بیش از آنچه که در پاتوق فکری مجازی نوهان به آسیب شناسی روشنفکران نسل متاخر بلوچ، اشاره شد، نپردازیم و به موضوعات دیگری ورود پیدا کنیم. اما اصراری که برخی از دوستان در تداوم فقر تئوریک و غرق شدن در عملگرایی بی سرانجام، داشته و دارند، انگیزه ای شد برای شکافتن بیشتر موضوع و تحقق یافتن حضوری مجدد که فکرش را به این زودی در سر نداشتم. لازم به توضیح است که روش انتخابی در نوشتن و بحث کردن روش «منظومه» والتربنیامینی است. در این روش، پاراگراف های متفاوت در کنار هم قرار می گیرند و در کنار هم یک کلیت معنایی را شکل می دهند. البته شکل گیری معنای کلی منوط به انجام استنتاج های معنایی از پاراگراف ها- که غالباً در متون کوتاه هر کدام از آنهاشماره هایی به خود می گیرند- و قرار دادن آنها در کلیتی فراتر از تک تک آنهاست. لذا، تخیل و ترکیب اجزاء در نوشتن و نیز خواندن چنین متونی، ضرورتی حتمی و بنیادی، است.

2. تحولاتی چون جهانی شدن، رشد حجم طبقه متوسط، افزایش حجم دانشگاهیان بلوچ، موج جدیدسکولاریسم ایرانی، سرخوردگی ها و ناکامی های سیاسی و اجتماعی ناشی از پیشتازی روحانیت، تغییر نگاه حاکمیت نسبت به وزن روحانیت بلوچی در معادلات سیاسی و اجتماعی، روی آوردن بخشی از نیروهای امنیتی حاکمیت به تنفس مصنوعی دادن به نیروهای مضمحل سنتی در بلوچستان و ... منجر به شکل گیری فضای خاص فرهنگی و اجتماعی در آن شده که یکی از مهم ترین مشخصه ها و نمودهایش رونق گرفتن فضای کسب و کار روشنفکری- البته نه در معنای منفی- است. جبر شرایط اجتماعی و فرهنگی، نسل های مختلف روشنفکری بلوچی را به کنش های فکری و عملی واداشته است تا هم به نوعی اشتراک گفتمانی دست یابند و هم تبدیل به نیروی هژمونیک فکری جامعه شان شوند و آن را وادار به فکر کردن در مورد گذشته، حال و آینده اش، کنند.
   

    خیلی مواقع با خیلی از افراد که هم صحبت باشید ، وقتی بحث توسعه نیافتگی ، فقر و بیکاری که به میان می آید ، شروع می کنند به زمین و زمان تاختن . از نماینده ها می گویند که نمی توانند و نتوانسته اند کاری برای استان انجام دهند ، از دولت می نالند و...... چندی قبل مطلبی نوشتم تحت عنوان : «دلخوش کنک هایی بنام نمایندگان مجلس» که بدلایلی حذفش کردم ،  اما همیشه اعتقاد دارم : « آنقدر مسائل و معضلات استان ما زیاد هستند که حتی اگر ما نمایندگان قدر و توانمندی هم می داشتیم ، باز این نمایندگان نمی توانستند به تنهایی بر مشکلات استان غلبه کنند » اصلا" مشکلات آنقدر زیاد است که دولتها   باز  به تنهایی نمی توانند از پس این همه « مساله » و « مشکل » بر بیایند!! پس اینقدر اربابی ، اربابی و پشنگ پشنگ نکنیم . اینقدر وقت و پولمان را صرف بالا رفتن از پله های فرمانداری و استانداری نکنیم!!!نه اینکه نمی خواهند ،  می خواهند ، توسعه و پیشرفت و آبادانی برای همه لذت بخش و زیباست. اما حجم مشکلات زیاد است. 

خیلی موقع ها وقتی هوس رفتن به « بهشت » به سرمان می زند در هر کوچه ایی چندین مسجد می زنیم وقتی به مناره های مسجد نگاه می کنیم ، لذتی عجیب ما را فرا می گیرد . پیش خودمان فکر می کنیم وای به همین سادگی «بهشتی » شدیم !!  در همین زمان به زمین و زمان می تازیم که امنیت نیست ، مجبوریم چندین قفل بر در مسجد بزنیم تا دزدان که بیکاران محله مان هستند به مسجد ، مکانی برای بهشتی شدن ما دستبرد نزنند!!! مولوی  بلخی کجایی؟!! وقتی سرودی : ای قوم به حج رفته کجایید کجایید؟ /کعبه همینجاست بیایید بیایید. یعنی بدست آوردن بهشت فقط با « اسراف» در ساختن مسجد امکان پذیر است و راهی دیگر وجود ندارد؟ اگر مرده های ما در شهر بو گرفتند و یا اصلا" خود ما مردیم و یک سردخانه خوب در شهر نبود که بوی تعفن ما را تا پیش از رسیدن به بهشت کنترل کند ! آیا ساختن سردخانه امر خیری نیست؟ یا وقتی آنقدر داریم که هر روز صبح به صبح فقط برنجی را که دور می ریزیم، حسرت به دل هر بینوایی می زند آن موقع زورمان می گیرد کولری را برای سردی مدرسه بچه هایمان خیرات کنیم. بگذریم که حرفها زیادند و دردها یک از هزار !!

امروز با کارآفرین و سرمایه گزاری مازندرانی صحبت می کردم .او خیلی استان ما را خوب دیده بود. بعضی وقتها  ما آنقدر در درون فرهنگ خودمان بودیم و در جا زدیم و از پیشرفتهای فرهنگی دیگران بی خبریم ، که همه چیزمان را بهترین می دانیم . اگر از پوششمان سخن به عمل بیاید ، شروع می کنیم به تعریف کردن از خود. اگر ایرادی از برخی عناصر و مجموعه های فرهنگی مان گرفته شود ، سریع گارد حمله را گرفته و بر همه میتازیم. این کارآفرین که ثروت ما را دیده بود و با رندی اقتصادی که داشت ، آمده بود تا کاری که خود ما باید انجام دهیم و بدلیل بی دانشی و بی سوادی انجام نداده بودیم را انجام دهد. این کارآفرین حرفهای حقی  می زد که واقعا" ازخجالت آب می شدم.چه بگویم از اینهمه فقر و بی خبری فرهنگی .

سخن به درازا کشید و از مسیر بحث اصلی دور ماندیم. تیتر زده بودم که بعضی مواقع برخی کارهای کوچکند که که می توانند تاثیری بزرگ داشته باشند. مهمان  و سرمایه گزار «مازندرانی»  ما می گفت: «  در شهر ما آمدیم در حاشیه پارکینگ ها با رایزنی با اداره راه و گرفتن مجوز سایه بانهایی همراه با یک توالت زدیم . می گفت این کار را در چند نقطه با کمک یک «خیّر»  انجام دادیم و جالب است که با این کار خیلی از کشاورزان و بومی ها بخش زیادی از محصولات تولیدی شان را در این نقاط میفروشند. کار کوچک بود و تاثیری زیادی گذاشت. چند سالی هست که من در جلسات مختلف توسعه اشتغال و سرمایه گزاری شرکت می کنم ما برای کارهای بزرگ هدف می ریزیم اما دریغ از فاییده ای کوچک. آیا فقط همین الگو نمی تواند  ما را در ایجاد اشتغال یاری برساند . 

اربابی اربابی نکنیم. مزاحم پشنگ نشویم ، بگذاریم جدگال برای آخرتش کار کند ، ما خودمان دست بکار شویم و خودمان برای بهتر شدن امورات مردمان برنامه ریزی کنیم.  بهشت ، در لبخند رضایتی است که بر لبان جوانی می نشیند که شب ، زن و بچه اش را سیر خورانده است؛ بهشت، جست و خیز  کودکی است که در کلاسی استاندارد درس می خواند ، بهشت ، توانمندی و مهارتهای زنی است که با و کوشش اش عفت و حیایش راحفظ کرده است. خیرین عزیز به قول مولوی بلخی:  همسایه ات را دریاب ،  بهشت در همین نزدیکی هاست و  بر روی همین زمین. نمی خواهد که ما در تصورمان،  اگر میلیاردی داشته باشیم کار برای مردمان را شروع کنیم هرکس می تواند به نوعی و با کارهای کوچکی  کمک کند به توسعه و پیشرفت استان. 

 در پی در ج یاداشتی در وبلاگ اینجانب تحت عنوان :« دکتر جهاندیده : یکی از رویاهایی که در واقعیت محقق شد» وبلاگ تازه اوج گرفته و ارزشمند «حقگو بلوچ » مطالبی را در این زمینه نوشتند و این یاداشت باز نظری دارد بر نوشته ایشان. 

حقگوی عزیز سلام

قبل از اینکه به مطلبت بپردازم ذکر نکته ای ضروری است: اینجانب هیچگاه مدعی نشده و نیستم که در زبان بلوچی صاحب سخن و صاحب نظر هستم. من هم مثل خیلی از دوستان عاشق فرهنگ این دیارم . زبان بلوچی را سالهای سال است که با تمام سختی که دارد با لذت و اشتهای زیاد می خوانم . برای مثال هم اکنون ،  در حال خواندن کتاب «درپشوکین سهیل » اثر  استاد فقیر شاد که شما هم از آن اسم بردید؛  هستم و از حکایت های نخستین این کتاب که درباره ملافاضل است به وحد می آیم . اما باید اعتراف کنم که هنوز با تمام این تفاسیر در خواندن کتب بلوچی دچار مشکلم. حتی اگر این  مساله را شما  حمل بر بیسوادی و مهجور بودنم در زبان بلوچی بدانید و یا به هر دلیل دیگر ، من  و خیلی از علاقه مندان به زبان بلوچی ، این مشکل را داریم. که نیاز به آسیب شناسی و آسیب زدایی دارد . در این زمینه خیلی از دوستان یکی از دلایل عدم مطالعه زبان بلوچی را همین تعدد استعمال واژگان بلوچی می دانند و همین امر سبب رویگردانی آنها از مطالعه آثار زبان بلوچی شده است. 
استاد جهاندیده ، در این زمینه حداقل اینکه این واژگان غریب را به زبان فارسی ترجمه کرده است . من معتقدم خیلی ها در زبان بلوچی کار کردند اما کار هیچکدام آکادمیک و مبتنی بر اصول صحیح روش تحقیق و پژوهش نبوده است. بنظرم آثار دکتر جهاندیده با قبول برخی از کاستیها و ایرادات،  از این حیث نه تنها ممتاز هستند بلکه می توانندمرجع باشند. پیشینیان کارهای زیادی انجام دادند و حقشان بر زبان بلوچی را هیچگاه نباید نادیده گرفت.  اما باید قبول کرد که ما در یک سیر تکاملی هستیم ممکن فردا روز از میان فرزندان همین مرز و بوم شخصی دیگر ظهور کند و آثاری  بمراتب قویتر  از  کتب دکتر جهاندیده عرضه کند  و این مساله  یعنی غنا و تکامل در زبان بلوچی. ممنون از نقد ارزنده ات.     

 مدتی است که وبلاگ نوهان ، میزبان دوست آشنایی است که با نام «بلوچ روشنگر » نظرات جالب و قابل اعتنایی می نویسد.  بلوچ روشنگر در صحبتهایش اشاره ای دارد به بحثی که چندی قبل در ستون نظرات مرز ارتباط با عنوان : « جماعت تبلیغ دانشگاهی » عنوان شد. این مساله باعث انتقاد « بلوچ روشنگر» شده و با نظرات جالبش وبلاگ نویسان را ازاینچنین رویکردهایی برحذر می دارد و آنها را ارجاع می دهد به به سنت های فکری و جنبشهای تجربه شده جهانی. حرفهایش درست است اما نکته ایی که بلوچ روشنگر از آن غافل شده است نسخه های وطنی برای دردها و معضلات است. واقعیت امر این است که در خیلی مواقع با زیباترین الگوهای نظری ، حتی تجربه شده در جهان ما نمی توانیم به حل معضلاتمان بپردازیم. نمونه اش در بسیاری از طرحهای کپی شده جهانی  است که حداقل ما در اجرای همان الگوها در کشور با مشکلات زیادی مواجه شدیم. برای شما می توانم در حوزه اشتغال و سیاستهای اشتغال چندین مثال از این دست بزنم. آنچه که امروز ذهن مرا خیلی به خودش مشغول کرد نه جماعت تبلیغ و جماعت تبلیغ دانشگاهی  و نه پرداختن به نظرات ارزنده دوست دانشگاهی ام بلوچ روشنگر ، بلکه الگویی است  برای کار میدانی در روستاها و محلات شهری  که در چرخه باطل فقر گرفتار آمده اند .

حرفم ساده است است. در یک طرف ما با جامعه آماری سرو کار داریم که در روستا ها و شهر ها زندگی می کنند و درگیر انواع مشکلات هستند .از بیسوادی ناآگاهی گرفته تا فقر و فلاکت. در طرف دیگر خوشبختانه ما سرمایه انسانی  داریم با انواع مهارتها و تخصصها و از مشاغل گوناگون  که دارای درد و دغدغه اند  و می خواهند برای مردمانشان  کاری انجام دهد. هدف از بحث طراحی ساز و کاری و الگویی  است که  بتوانیم با مدیریت و سازماندهی منابع انسانی مان در فصل تابستان که خوشبختانه هم دانشجویانمان فرصت دارند و هم معلمان مان و هم دیگر اقشار  ، برنامه ای عملی برای کار در تابستان طراحی کنیم. 

فعلا" دو تا الگو مد نظرم است اولی استفاده از الگوی «جماعت تبلیغ » که همه دوستان با شیوه های فعالیت آن آشنا هستند و دومی : « اردوهای جهادی بسیج» است که چند سالی است که شروع شده و تا حالا توانسته نتایج مثبتی را به بار بیاورد. البته هنوز این ایده نیاز به کار دارد و امیدوارم تا پایان امتحانات دانشجویان ما بتوانیم به یک طرح و الگویی در این زمینه برسیم.

من برای تمام عمر و ماهی 3روز مرخصی های ماهانه ام ، نقد آماده ام !!!!

خبر را در سایت تیاب دیدم :

کتاب «حماسه سرایی در بلوچستان اثر دکتر عبدالغفور جهاندیده به عنوان کتاب فصل جمهوری اسلامی برگزیده شده است ، مراسم جایزه کتاب فصل قرار است هفته آینده با حضور برگزیدگان در تهران و توسط خانه کتاب برگزار گردد».

یادم می آید سالهای 80-84 دوره ای بود که بشدت علاقه مند به زبان و ادبیات بلوچی بودم . در آن سالها با توجه به علاقه مندی پدرم به زبان بلوچی ، کتب و مجلات بلوچی  بسیاری که اکثریت قریب به اتفاقشان از نویسندگان بلوچ مقیم پاکستان بود ؛ را مطالعه کردم. کتابهای خوبی بود اما با توجه به تاثیر اردو و واژگان بلوچی غریبی که در آن بکار رفته بود مطالعه  آنها را سخت  می کرد. باز در همان سالها ، برخی از ابیات و اشعار پراکنده « ملارگام حواشی» را سعی کردم جمع آوری کنم .که در هر دو مساله یعنی هم  در مطالعه مجلات و کتب پاکستانی زیاد موفقیتی بدست نیاوردم و هم با توجه به متفاوت بودن رشته تحصیلی ام و نداشتن بضاعت و ذوق ادبی نتوانستم کاری در جمع آوری اشعار ملا رگام داشته باشم و همیشه آرزوی اینرا داشتم که کسی بیاید و کشتی غول پیکر و پر از بار و پیمانه زبان و ادبیات بلوچی را که در میان دریاها سرگردان است را به ساحل آرامش ، سکون و ترقی برساند. 

با نشر کتابهای بسیار مهم و مرجع  : « حماسه سرایی در بلوچستان» و « منظومه های عاشقانه بلوچی» توسط دکتر عبدالغفور جهاندیده به گمانم آرزویم در یافتن ناخدای کشتی زبان وادبیات بلوچی برآورده شده است. چنانکه خود وی در مقدمه منظومه های عاشقانه درباره انگیزه اش برای کار بر روی زبان و ادبیات بلوچی می نویسد: « انگیزه فراهم آوردن این دفتر و دفترهای دیگر ، شور و اشتیاق فراوانی بود که برای شناساندن ادبیات بومی بلوچستان و زبان مادری خود احساس می کردم». حس می کنم که تازه کار دکتر جهاندیده شروع شده است. او تنهاست و کارها بسیار. تمام زمینه های ادبیات بلوچ نیاز به کار دارد. 

این خبر خوشحال کننده مرا در رویاییی عمیق فرو برد. یاد خطابه مشهور مارتین لوتر کینگ آمریکایی افتادم آنجا که آرزوهایش را با این عبارت شروع می کرد : من رویایی در سر دارم.....                                                و برای توسعه و ترقی این استان بیگمان تمام دلسوختگان این استان رویاهایی در سر دارند. امیدوارم روزی تمام این  رویاها در واقعیت محقق شوند.رویا و تمنایم در مورد یک چهره دانشگاهی و پزوهشگر که با سواد بالایش در مورد به مورد زبان بلوچی کار کند با دکتر جهاندیده به واقعیت پیوسته است. آقای دکتر  ضمن تبریک همیشه برقرار و پرکار باشید. 

    حدود 3 سال قبل ، سید محمود حسینی  استاندار سابق و جزء معدود استانداران محبوب استان ، در مصاحبه با ماهنامه صنعت و معدن مفصلا" در مورد استان صحبت کرده بود. در جایی وی به نکته ظریف و قابل تاملی اشاره کرده بود. مهندس حسینی با مقایسه بلوچها و کردها گفته بود که کردها توانسته اند چهره ای مانند بهمن قبادی - کارگردان مشهور و با کلاس جهانی و سازنده اولین فیلم بلند کردی بنام زمانی برای مستی اسب‌ها - را پرورش دهند در صورتیکه بلوچها هنوز در آغاز راهند(عین جمله نیست ) . 

دیروز هفته نامه مرز پرگهر را می خواندم. در صفحه زبان بلوچی ،  غلام نبی شیرازی «داستان مهروک و عزت»  را که بیش از این در کتاب « منظومه های عاشقانه »  دکتر جهاندیده  دیده بودم  را به زیبایی با بیانی جالب نوشته بود.  دیروز با خودم فکر می کردم که این داستان و بسیاری از حماسه ها و عناصر فرهنگی ما قابلیت اینرا دارند که تبدیل به مستند شوند؛ از روی آنها فیلم و سریال ساخته شود ؛ رمان و داستانهای بلند و کوتاه شوند ؛ انیمشن و بازیهای رایانه ای از روی آنها ساخته شودو...و باز یاد حرف مهندس حسینی افتادم که گفته بود: بلوچها هنوز نتوانستند چهر ه ای در حد بهمن قبادی پرورش دهند. بنابراین آنچه که می تواند نام ما را بلند آوازه کند چهره هایی است از جنس بهمن قبادی. 

اینروزها استان ما مورد توجه خیلی از مرکز نشینان قرار گرفته است. اینبار نه بدلیل یک انفجار و اخباری از این دست . بلکه بدلیل یک اثر که در کشور صاحب رتبه  شده  است. رمان دادشاه  اکبر رئیسی را عرض می کنم. این مساله یعنی یک گام به جلو . یعنی اینکه اخباری دیگری به غیر از قاچاق و خشونت  نیز از این استان مخابره می شود ؛ یعنی قومی بنام بلوچ وجود دارد که از فرهنگی بکر و ناشناخته برخوردار است ؛ یعنی....اینچنین اخبار و توجهاتی که به آنها می شود می تواند ما را به مرکز و جریانات گوناگون آن گره بزند و از قبل آن مطالبات تاریخی ما را به پیش ببرد. اینبار و  با وجود چنین اخباری دیگر نمی شود برای استان نسخه سخت پیچید. ...

ما امروز نیاز داریم که برای جهان و کشور از فرهنگ و هویتمان بگوییم. اگر امروز کردها توانسته اند حقوق سیاسی شان را به پیش ببرند به واسطه شناختی است که جهان از آنها پیدا کرده است . به واسطه جوایز متعددی است که امثال بهمن قبادی که اینروزهاتعداشان زیاد شده است ، از جشنواره های مختلف گرفتند. زمان ، زمان سازندگی است. ما نیاز داریم به این مساله که از لاک تنبلی و توهم بیرون بیاییم . و با تمرکز و کار بر مسائل مختلف استانمان و عرضه آنها چهره جدیدی از خودمان،  فرهنگمان ارائه دهیم. 

همه اذعان داریم که که رسانه های استان نابرابر توزیع شده اند .

صدا و سیما و شبکه هامون با تمام تغییرات مثبتی که در این مدت به خود دیده است اما هنوز نمی توان آنرا رسانه استانی دانست. مانند رسانه ملی که فقط بازتاب دهنده نظرات و دیدگاههای بخشی از جامعه است و نه تمام آن. اگر شما فقط یکروز بیننده  شبکه تلویزیونی هامون باشید با من هم عقیده خواهید بود ک نه تنها  این شبکه از استانداردهای یک رسانه با کیفیت فاصله دارد ، بلکه در آن و در تمام برنامه ها و میان برنامه و میزگردها و حتی برنامه های مذهبی که از آن پخش می شود  بوی نابرابری و گاها" توهین و تحقیر هم به مشام می رسد. البته نباید از تغییرات اندک و مثبتی که در این مدت،  شبکه تلویزیونی هامون به خود دیده است نیز چشم پوشید. وضعیت رادیو و صدا ی استان نیز بهتر از تلویزیون  و سیمای آن نیست. 

 سری بزنید به پیشخوان و کیوسک های روزنامه فروشی  های استان، کیوسک هایی که زمانی نه چندان دور اطراف پیشخوانشان  پر رونق بود و افراد زیادی  برای گرفتن روزنامه صف می کشیدند ، اما امروز ، اکثرا" یا برچیده شدند و یا شده اند سیگار فروش و آدامس فروش ! و  تقاضا برای سیگار اسی بلک آن از تقاضا برای روزنامه های آن  به مراتب بیشتر است. باز اگر به همین کیوسک ها مراجعه کنید به وضوح نابرابری را می بینید. صبح زاهدان ، زاهدان ، مندیل ، هیرمند ، پرسیمرغ ، مرزبان ، شهر  آفتاب  ، زاهدان فردا و...در مقابل تنها یک هفته نامه مرز پرگهر . این یعنی توزیع نا عادلانه مطبوعات استان . 

معتقدم که  مفهوم عدالت که ما همیشه مانند یک قاب خوشگل ، آنرا در پذیرایی منزلمان زدیم و به همه نشان می دهیم تعریف و مصادیقی دارد که باید به آنها پایبند باشیم. 

خوب! خیلی هم نمی توانیم ، مرکز را مقصر بدانیم ، چرا که همیشه نگاه مرکز ،  نگاه مثبتی است اما همیشه ما در اینجا این « نگاه مثبت»  را  با  توجیهات و استدلال های واقعا" «عجیب و غریب»  و ارائه «گزارشهای خلاف واقع»  به مرکز خراب کردیم . و در واقع بخش زیادی از این نابرابریها استانی است. 

آنچه که در فضای امروز بلوچستان مشاهده می شود ؛ مرکز گرایی  است. زیاد سخت نیست که شما تمام جریانات فکری راکه مرکز گریزی را تبلیغ می کنند ، تنها ببینید . اما باید توجه کرد که خیلی از ایدئولوزیهای خشونت گرا و مرکز گریز توجیهات ، تبلیغ و  یارگیری شان را از میان همین سیاستهای نادرست  انتخاب می کنند. 

در غیاب رسانه های بلوچ،  فضای مجازی فرصتی بی نظیر را برای تمام کسانی که رسانه ای برای بیان نظراتشان  ندارند ؛ را  بوجود آورده است. سایت اطلاع رسانی تیاب ، که چند هفته ای است که فعالیت خود را آغاز کرده است یکی  از سایت هایی است که در این مدت کم توانسته است توجهات زیادی را به خود جلب کند. این سایت با رویکردی مرکز گرا و با انتخاب لوگو مناسب و با بهره گیری از نوشته های وب نویسان بلوچ می رود که به یک رسانه تاثیرگزار تبدیل شود. البته هنوز این سایت خود ، تولیدی نداشته است اما روند حرکتی این رسانه نشان داده است که آدمی خوشفکر ،پشت آن قرار دارد و امیدواریم که بتواند با عملکرد حرفه ای و رسانه ای مخاطبان زیادی بیابد و به رشد آگاهی و بینش مردم منطقه یاری برساند. 

علمای توسعه معتقدند : دانایی ، توانایی می آورد. و باز معتقدند : انسانهای دانا و توانا هم عامل و محور توسعه اند و هم هدف توسعه.

یکی از دوستان تعریف می کرد : «در جلسه ای که با محوریت مبارزه با فقر تشکیل شده بود نوبت که به او رسیده است  او مردم هند را مثال زده است که مشهور است  بدلیل اینکه گاو در مذهبشان مقدس است و از مهمترین منبع پروتئین دنیا بدلایل مزخرف ایدئولوژیک و مذهبی بی بهره هستند ؛ بنابراین از گرسنگی رنج می برند. 

چند روز گذشته در یکی از مناطق دیدنی اطراف تفتان بودم .  با اهالی در مورد اینکه دیگر اقتصاد سنتی و معیشتی کشاورزی و دامپروری برای این منطقه جواب نمی دهد و باید به راههای دیگر تامین معیشت مانند توریسم و گردشگری فکر کرد ، خیلی از این افراد طرف گفتگویم به شدت به این حرفم واکنش نشان می دادند و معتقد بودند که با باز شدن پای گردشگرها ، ایمان مردم بر باد می رود و زنهای بومی متاثر از سر لخت گردشگرهای زن حجابشان نیز از دست می رود!!!

با یکی از اهالی هرات افغانستان ، با اتوبوسی عازم اصفهان بودیم . برادر افغانی که بر خلاف دیگر هموطنانش با گذرنامه و بصورت قانونی سفر می کرد . البته در اصفهان نگهبان باغی بود و هر شش ماهی گذرنامه اش را با ترفندهای مختلف تمدید می کرد . برایم تعریف کرد که در هرات پدرش زمینهای کشاورزی زیادی دارد و از موقعی که کشت خشخاش ممنوع شده است بیکار شده اند و برای کار عازم ایران شده است. از او پرسیدم چرا بر روی زمینهایش محصولاتی دیگری نمی کارند. جواب داد : کار کشاورزی سخت است ، اما نگهبانی زیاد سخت نیست.

با یکی از متقاضیان کار صحبت می کردم ، نه مدرکی داشت و نه مهارتی و نه فکر و ایده برای ایجاد یک کسب و کار . برایش حدود 20 دقیقه مفصلا" در مورد سیاستهای اشتغال و اینکه پایان عصر اشتغال دولتی در جهان بسر آمده صحبت کردم. برایش از خود اشتغالی و کارآفرینی صحبت کردم. صحبتهایم که تمام شد رو به من کرد و گفت:  اداره شما آبدارچی نمی گیرد؟!!!!

حالا تصور کنید با چه راهی شما می خواهید با گرسنگی در هند مبارزه  کنید؟ مگر نه اینکه در آنجا یک سنت مذهبی باعث گرسنگی شده است؟

با چه راهی می خواهید بر فقر و فلاکت اهالی آن منطقه خوش آب و هوای تفتان،  که سالیانه با کمی برنامه ریزی می توانستند  پای صدها  گردشگر را در روستایشان باز کنند و از قبل آن پولهای هنگفتی به جیب بزنند؛ مقابله کنید؟  در اینجا هم پای افکار فرهنگی و مذهبی در میان است. جالب است که مثل اینکه این آقایان که در میانشان افراد تحصیلکرده هم وجود داشت متوجه نیستند که دیگر نمی شود با دیوار کشیدن و زندانی کردن دختران ، از عفت و موی سر دختران و زنانشان مراقبت کرد . با وجود رسانه ها و ابزارهای ارتباطی مدرن دیگر ابزارهای سنتی جواب نمی دهد بلکه در گذار از سنت به مدرنیته فقط آگاهی و دادن توانمندی و بینش درست است که می تواند عفت و پاکی را برای زنان بیاورد.

تصور کنید که اگر این برادران افغانی ما کمی فکرشان درست کار می کرد ، دیگر نیاز نبود که خود را بدست قاچاقچیان انسان بدهند . هفته قبل که از کرمان بر می گشتیم در کویر نیروی انتظامی راه را بسته بود از یک پژو بیش از 10 نفر پیاده شدند و در پشت تپه ای قایم شدند. یکی از دوستان تعریف می کرد در کویر نصرت آباد استخوانهای خیلی از این افاغنه را دیده است که راه را گم کرده بودند و از گرسنگی و تشنگی جان خود را از دست داده بودند.

با چه راهی می شود بر بیکاری غلبه کرد ؟ مگر نه اینکه ایجاد  اشتغال نیاز به فکر درست که شرایط جدید و سیاستهای دولت را درک کند ؛ دارد.

می شود  نتیجه گیری کرد: که برخی از آموزه های فرهنگی و ایدئولوژیک هستند که سبب درست فکر نکردن آدمها و بیچارگی شان می شود.

همیشه دوست داشتم مطالبی در مورد کار و شغلم داشته باشم که متاسفانه آنقدر موضوعات و مسائل استان ما زیاد است که نتوانسته ام در مورد اشتغال ،بیکاری ، ایجاد یک کسب و کار و کارآفرینی مطالبی را بنویسم. خوشبختانه دوست بسیار عزیزم : نوید شهمرادزاده همت به خرج داده و وبلاگی را با نام : کار ایرانشهر و به آدرس :http://www.kariranshahr.blogfa.com/ راه انداخته است. نوید کارشناس روابط کار است و می تواند تمام سوالات مخاطبان عزیز در مورد دعاوی کارگری و کارفرمایی ، حقوق و مزایا و.... را پاسخ دهد. دوستان می توانند با مراجعه به وبلاگ کار ایرانشهر سوالاتشان را در مورد وظائف مرتیط با تعاون ، کار و رفاه اجتماعی طرح کنند. در وبلاگ کار ایرانشهر اینجانب نیز پاسخگوی دوستان در مورد سیاستهای اشتغال دولت هستم. برای نوید و وبلاگش آرزوی تداوم و موفقیت را دارم.

سرخم نکن شیطان

               آدم ، آدم نمی شود

کجایی بابا آدم

بی بی حوا

          دربهشت گم شد.(نصیر برهانزهی)

نظیر و نصیر برهانزهی ، مشهور به برادران برهانزهی از هنرمندان ایرانشهری هستند که هر دو در زمینه های مختلف هنری و ادبی معدنی از استعداد و خلاقیت هستند . برهانزهی ها یکی از طوایف قدیمی استان هستند که بیشتر در بنپور،ابتر و دامن  ایرانشهر ساکن هستند. چهره های شاخصی ریشه هایشان برمی گرددبه این طایفه  که می توان به دکتر خدابخش برهانزهی متخصص قلب و مقیم آمریکا ، دکتر محمد برهانزهی جانورشناس در دانشگاه کالیفرنیا، شهین برهانزهی شاغل در سازمان میراث فرهنگی کشور ، استاد برهانی داستان نویس و وبلاگ نویس و....اشاره کرد.

آشنایی من با نظیر برهانزهی بر می گردد به اواخر دهه هفتاد در دانشگاه سیستان و بلوچستان. جوانکی لاغر اندام با عشق غیر قابل وصف به تئاتر. رشته اش ریاضی بود اما انگار روحش با قضایای هندسی و جبری سر ستیز داشت . او آنقدر به نمایش و تئاتر علاقه داشت که دوستان او را « نظیر حاتمی کیا » صدا می زدند! نظیر  متولد ۵۶ 13 و در رشته مترجمی کارشناسی اش را گرفته و در حال حاضر دانشجوی کارشناسی ارشد این رشته است.  نظیر که با نام مستعار بردیا بلوچ هم در عالم روزنامه نگاری فعال است . در فضای مجازی ، وبلاگی به این نام هم  دارد، در سالهای اخیر با کمک برادرش نصیر و گروه برهان  نمایشهای موفقی را  نویسندگی  ،کارگردانی و اجرا کرده اند.

 از جمله نمایشهای اجرا شده توسط گروه برهان می توان به : فردا خسته نیستم ، با من بمان ، بعد از یک نمایش ، هانی و شیح مرید ، آوازی برای ما مردگان ، نقطه سرخط، اما پس چی ، ایستاده تا مفصد  و....... گروه برهان در حال تمرین برای اجرای دو نمایش با نامهای : خفه شو عزیزم و تهار ماه برای اجرا در شهریور ماه سال جاری است.  

برادر کوچکتر نظیر ، نصیر است.  متولد ۱۳۵۷ . نصیر کاردانی کتابداری دارد و در حال حاضر دانشجوی کارشناسی حقوق است. وی  بیش از ده سال است که کارمند کتابخانه عمومی ایرانشهر است. او هم ملغه ای است از استعدادهای گوناگون . از شعر و شاعری گرفته تا تئاتر . نصیر وبلاگی دارد بنام باران بلوچ . من از مراجعه کنندگان پروپا قرص وبلاگش هستم. 

برادران  برهانزهی از سرمایه های استان هستند . من همواره از مصاحبت با آنها لذت می برم و انرژی می گیرم. تئاتر استان  با نام برادران برهانی گره خورده است.  تئاتر ایرانشهر با وجود ظرفیتهای فراوانی که دارد به حق و جایگاه حقیقی خویش نرسیده است و همیشه با اداره کل ارشاد استان بر سر بی توجهی یا کم توجهی به تئاتر ایرانشهر بحثها وجود داشته است.

البته در کنار محاسن فراوانی که برادران برهانزهی دارند، ایراداتی نیز بر کار آنان وارد است. از جمله چفت و بست شدن زیاد با سیاسیون. همچنین در بعضی مواقع تجاری بودن بیش از حد.

برای این برادران آرزوی موفقیت را دارم.

یادم می آید حدود سال 80 ، الیاس نادران نماینده مجلس استاد پروازی درس اقتصاد بخش عمومی ما بود. در همان زمان بحث هدفمند کردن یارانه ها مطرح بود. اما دولت وقت بدلایل بسیاری ترجیح داد که هدفمند سازی یارانه ها را اجرایی نکند. واقعیت این است که همیشه در تئوری و نظریه هر مساله ای خیلی شسته و رفته بنظر می رسد. اما وقتی  تتوریها را در عمل به اجرا در می آیند دهها مشکل پیش بینی نشده بروز می کند.

فکر می کنم اکثر مخاطبین با هدفمند کردن یارانه ها و حداقل دریافت پولی ماهیانه آشنا باشند. زیاد به این مساله نمی پردازیم. آنچه که هدف از نوشتن این مطلب کوتاه است مشکل اساسی است که حداقل در استان ما و شهرستان ایرانشهربعد از هدفمند کردن یارانه ها بوجود آمده است. این مشکل بر می گردد به اینکه بسباری از افراد که قبل از هدفمند کردن یارانه ها ، تن به کار می دادند و با عرق جبین معیشتشان را تامین می کردند در حال حاضر فقط اکتفا کرده اند به یارانه ها و کار و بار را بی خیال شده اند !!

با خیلی از کارفرماها که صحبت می کردم ، همگی از این پدیده مخرب(یارانه های نقدی ) به بدی یاد می کردند و معتقدند که بسیاری از کارگران  کارشان را ترک کرده اند و اعلام می دارند که یارانه شان جوابگوی زندگی شان هست و نیازی به کار کردن ندارند.

فرهنگ کار در کشور بدلایل متعدد تاریخی ، سیاسی ،  اجتماعی و فرهنگی شرایط خوبی را نداشت که یارانه ها قوز بالا قوز شده است. شاید خیلی از مخاطبان ندانند که در سال 1353 در آمدهای نفتی ایران بدلیل تحریم نفتی غرب توسط اعراب و همراه نشدن ایران با تحریمها سه برابر شد. در آنزمان شاه سرمست از دلارهای نفتی اعلام کرد: شان ایرانی بالاتر از آن است که تن به کارهای سطح پایین بدهد.و ایرانی برای بزرگی آفریده شده است...!!! بنابراین صدها راننده و کارگر از کره جنوبی!! ، پاکستان و دیگر کشورها برای کار به ایران آمدند از آن زمان تاکنون هنوز ما نتوانستیم وجدان کاری ، تعهد کاری و انجام مسولیت های محوله را در هرهنگ کار ایرانی اصلاح کنیم.

حال پرداختهای نقدی در فالب یارانه ها هم برای خیلی ها  حکم تنبل خانه شاه عباس را پیدا کرده است. آدمهایی که با سیاستهای ما تنبل شده اند و تا لنگه ظهر می خوابند و هرماه منتظر عنایت دولت در مقابل خود پردازها صف می کشند.

محمد سعید اربابی توانست از حوزه انتخابیه ایرانشهر به کرسی سبز پارلمان تکیه بزند و اینروزها آنچنانکه در سایتش نوشته ،  رسما" دوران نمایندگی اش را  در مجلس نهم شروع کرده است. آنچه که احتمالا" اربابی جوان از همین آغاز بسیار به آن فکر می کند ، موفقیتش در چهار سال پیش روست . موفقیت و یک نام نیک در پایان 4 سال نمایندگی تمنای اربابی جوان است. اما تجربه نمایندگی نشان داده است که همیشه اینگونه تمناها در زمین عمل آنچنان که ما می خواهیم نیست و موفقیت ما  به مولفه ها و عوامل بسیاری  و همچنین نوع تدبیر ، سیاستگزاری و مدیریتی که خود ما در عمل بکار می بندیم ؛ بستگی دارد. 

ایرانشهر منطقه ای منحصر بفرد در کشور است. شما که در این شهر باشید احساس می کنید که این شهر بر روی تضادها و توافقهای گوناگون بنا شده است که با اندک لرزشی در تضادها شهر به گونه ای عجیب به لرزه در می آید و ماحصل این تضاد ها قربانی شدن بسیاری از شخصیت های سیاسی است ، که با هزار تمنا و آرزو و درپی کسب نامی نیک مانند اربابی جوان قدم در مجلس گذاشته اند؛ می شود.

ایرانشهر سرزمین گوناگونیهاست . تنوع مذهبی و وجود هسته های قدرتمند مذهبی در دو سوی طیف سنی و شیعه با گروهای زیر مجموعه شان .  همواره شرایط و مدیریت خاص خود را می طلبد . و اندکی فاصله گرفتن از این دو سر طیف،   میکروفونهای لابیها و شخصیتهای متنفذ  را بر علیه اربابی فعال می کند و آنچنان این  تریبونها به سیاه نمایی از اربابی می پردازند که شاید هرگز در عمرش نظیر آنرا ندیده باشد.  بنابراین اولین چالش اربابی ، مذهبیون و در راس آنها روحانیون هستند. هسته قدرتمند بلوچهای شیعه  مقیم قم که از دو طیف دلگان و بزمان هستند چالشی دیگر در برابر اربابی جوان است و تنها لینک شدن با آنها می تواند هم مزایای بیشماری برای اربابی به ارمغان بیاورد و هم چالش آنها را کم اثر کند. در این سر طیف دو قطب مخالف روحانی های  سنی مقیم خیابان نور و خیابان الزهراء ایرانشهر و هم چنین شخصیت برجسته و کاریزماتیک  ایرانشهر - مولوی نظر محمد دیدگاه -  می توانند هم اربابی را به زمین بزنند و هم  اینکه او را پرواز دهند . با این حساب اربابی باید بتواند همزمان تمام این جریانات رقیب و متضاد مذهبی را مدیریت کند. که به نظرم خیلی سخت است.

هر چند عمده جمعیت ایرانشهر را بلوچها تشکیل می دهند اما جمعیت گروههای مهاجر در این منطقه نیز قابل توجه است. کرمانیها ، زابلی ها و حتی خراسانیها از جمععیت های مهاجر غیر بلوچ هستند . خود بلوچها نیز از اقوام مختلف تشکیل شده اند. اصلی ترین  چالشی که  اربابی در مواجهه با اقوام با آن روبروست : تضادی است که اقوام ساکن در ایرانشهر با هم دارند. این شهر شهرستان از مناطق مختلف با اقوام مختلف تشکیل شده است. از بامری و عبدالهی در دلگان گرفته تا سرحدیها در ایرانشهر و. ...  بنابراین اربابی باید بتواند چتری را بر آسمان حوزه انتخابیه  ایرانشهر پهن کند که همه را در سایه اش بگیرد . چالش مهم اربابی ،  سرباز هراسی است که در ایرانشهر وجود دارد. واقعیت این است که  ایرانشهری ها به گونه ای عجیب با سرحدیها و سربازیها  در تضادند.  مدیریت این قضیه هم برای محمد سعید اربابی  مشکل است. چرا که با حضور دو دوره نماینده از سرباز حساسیت های ایرانشهری ها و بنپوریها   بر ضد سربازیها بالا رفته است و اربابی باید آنقدر سیاست به خرج دهد تا بتواند این حساسیت ها را کم کند. باید در این قضیه بر عکس عبدالقیوم دهقانی عمل کند. 

کار کردن با طیف جوان و تحصیلکرده ایرانشهر،  مشکل دیگر اربابی جوان است. اربابی باید همین ابتدا توجه داشته باشد که بسیاری از تحصیلکرده گان ایرانشهری این کرسی را برای خود می خواستند نه برای اربابی! و از همین ابتدا اربابی را نمی توانند بپذیرند،  مگر اینکه اربابی با حضور در جلسات مختلف و برقراری روابط خصوصی بین فردی بتواند بخش اعظم این نخبگان را با خود همراه کند. تماسهای تلفنی ، احوال پرسی های گاه و بیگاه،  نظر خواستن و حضور در محافل خصوصی و نیمه خصوصی می تواند اندکی از مشکلات اربابی را با این نخبگان کم کند . البته اربابی باید توجه داشته باشد که اکثر نخبگان ایرانشهری از همدیگر متنفر هستند و همراهی کردن با یک گروه و یا یک فرد  سبب دوری گروهها و افراد  دیگر می شود. اربابی باید سعی کند توازن را در بین آنها برقرار کند.

نوع برقرای ارتباط با حکومت و ارکان مختلف آن هم می تواند یاریگر اربابی باشد و هم اربابی را از چشمها بیندازد. جالب است که ارکان مختلف حکومتی  از تنوع برخوردارند و این ارکان در مقاطعی با هم رقیب و در تضادند. نوع ارتباط  هوشمندانه اربابی با ساختار قدرت خیلی مهم است. هر چند با توجه به ساختار حکومت در کشور  نمی توان زیاد به مجلس و قدرت آن اعتماد کرد و برای یک نماینده از این استان با توجه به  دو برچسپ مهم  یعنی : سنی بودن و بلوچ بودن نیز  نمی توان شانس موفقیت زیادی در همین ابتدای امر قائل شد اما اگر اربابی بتواند با مراکز پر نفوذ نظام لینک شود و از لابی قدرتمند بامریها و بزمانیها  در قم و تهران بهره ببرد،  می تواند نماینده ای تاثیرگزار باشد و  حداقل  اینکه می تواند منافع ایرانشهر را در آنجا به پیش ببرد. البته در این را باید حواسش به حساسیتهای مردم نیز باشد.

نمایندگان سیستانی و نوع ارتباط با آنها نیز بسیار مهم است. هر چند نمایندگان استان در مجمع نمایندگان استان با هم کار می کنند ،  اما تجربه سالیان قبل ثابت کرده است با توجه به قدرتی که نمایندگان سیستانی دارند همیشه موازنه قدرت و نگاه مرکز  به طرف آنها میل کرده است. تنها راه برقراری توازن  و تاثیرگزاری،  در  قابلیت های فردی و شخصیتی نمایندگان بلوچ  در ارتباط با لابی های قدرتمند قدرت نهفته است. البته مبنا تضاد با نمکایندگان سیستانی نیست بلکه تعامل همراه با عزت و همکاری ملاک است،  اما این همکاری هوشمندی های خاص خود را می طلبد.  اربابی جوان باید بتواند ظرفیتهای بیشمار دکتر شهریاری را به نفع خود به کار گیرد....... .

حدود یکماه قبل یکی از دوستان ، در لابلای حرفهایش از دکتر خردمند حرف زد و اینکه برای همیشه مقیم شیراز شده است. از این حرفش دلم گرفت. قبل از اینکه به بحثم بپردازم باید عرض کنم دکتر خردمند در یک  خانواده کارگر خاشی رشد یافت و با تلاشهایش پزشک شد. هر چند ، چند سال اول زندگی اش را در خاش و ایرانشهر گذراند اما احتمالا" زندگی در میان خاشی ها و گرمای ایرانشهر به کام و مذاقش خوشایند نیامد و رهسپار دیار فارس شد.

البته عرض کنم  که حق انتخاب شیوه زندگی ، محل زندگی و.. از بنیادی ترین حقوق انسانهاست که حتی در 30 ماده حقوق بشر نیز به آن اشاره شده است.اما آن چیزی که ذهن مرا مشغول و دلم را اندوهگین ساخت نیازی است که استان ما به عمران ، آبادانی و توسعه دارد. اگر امروز شیراز زیباست ، طی هزاره ها کسانی بودند که برای ساختن آن عرق ریختند ، شعر سرودند و بناها ها و خیابانها برافراشتند. حال اگر ایرانشهر یا خاش برای زندگی مناسب نیست ، چه کسی بیاید و برای این مردم که با دعاهای شبانه شان برای سربلندی فرزندانشان گریستند ؛ دل بسوزاند؟   و چه کسانی باید برای ارتقاء آن تلاش کنند ؟ 

مگر تمام ماحصل  تلاش ما چند دکتر خردمند است که آن هم باید مهاجرت کند؟

چند روزی با سه معلم همسفر بودم. همیشه برایم جالب است که چرا معلمان ما اینقدر نسبت به وقایع ، قوانین و موضوعات جاریه استان و مملکت کم اطلاع هستند؟ جواب را در این سفر یافتم. متاسفانه ساختار آموزش و پرورش به گونه ای تنیده شده است که قویترین چهره های ما بعد از مدتی  کار در آموزش و پرورش به مثابه در جا زدن در یک آب راکد ، فسیل می شوند!!!

معلمان هم سفر ما بدلیل تعطیلات تابستانی روزانه 16 ساعت استراحت می فرمودند (خواب بودند) و چیزی حول  و حوش 7 الی 8 ساعت کار مفید از این همسفران عزیزم می دیدم که نیمی از این زمان هم به بیهودگی مطلق می گذشت. چندی قبل با دوست عزیزم  اشکان اروند در مورد معلمان صحبت می کردیم . ایشان مثال می آورد از معلمان قدیم که همگی در مصدرهای مختلف آدمهای قدرتمندی شده بودند. روندی که در سالهای اخیر تکرار نشده است. حتی نمایندگان مجلس و اعضای شورای شهری  که از میان معلمان برخاسته اند از ضعیف ترین چهره های مجلس با شورا  هستند.

با یکی از رانندگان تاکسی صحبت می کردم ، بشدت از وضعیت کسب و کارش ناراضی بود و می گفت معلمان به محض اینکه  به تعصیلات قدم می گذارند،  هوس کار و شغل دوم به سرشان می زند و بدبختانه چون هیچ فن و فوت و هنری در زندگی شان نیاموخته اند با ماشینشان کسب و کار ما را خراب می کنند!!!!

با همه احترامی که برای این قشر ارزشمند جامعه قائلم اما نمی توان چشمانم را بر بیسوادی و بی معلوماتی این جماعت ببندم . تعصیلات فرصتی است برای ساختن و افرایش معلومات و حداقل آموختن یک حرفه و فن. معلمان عزیز  باور بفرمایید رانندگان تاکسی گناه دارند!!!!!!!

محمد اکبر ریسی را نزدیک به یکسال است که می شناسم. چهره ای توانمند ، نویسنده ای متفاوت و دگر اندیشی خوش فکر که ورای زمان و مکانی که به آن تعلق دارد فکر می کند ، حرف می زند و عمل می کند. او با اینکه تحصیلاتش مرتبط با حوزه ادبیات نیست اما با نوشته هایش ثابت کرده است که نویسندگی ذوق می خواهد و سواد کار . که خوشبختانه اکبر هر دو تا را با چاشنی انرژی فوق العاده ای که دارد در نوشته هایش متبلور کرده است؛ دارد.  وبلاگش سرشار از این ذوق و سواد و انرزی است. اما آنچه که اکبر ریسی را در نظر من قابل احترام ساخته دغدغه و دردی است که در وجودش زبانه می کشد.

در این 8 ماه که وارد فضای مجازی شدم ، آنچه  که در کار اکبر ریسی در کنار ایرادتی که به وی وارد است مشاهده کردم ،   دغدغه ای است که  به هویت ، فرهنگ و تاریخ و از همه مهمتر توسعه همه جانبه استان  و قوم بلوچ دارد . ساعها با هم در مورد عقب افتادگی بلوچ صحبت کردیم و او با عشق از بلوچ و آرزوهایش می گفت . به شخصه همیشه شخصیت پیچیده اکبر برایم رازی است. او از  رازگویی می گوید که کودک درونش باید ساده بنظر برسد ؛ اما نوشته هایش و تفکراتش و حتی عملش آمیخته از فراز و فرود ، پیچیدگی و در مواردی طغیان و فریاد بر سر همه چیز و همه کس است!!!

 بدلیل حق و حقوقی که بر بازار نشر مترتب است ، از کم و کیف رمان « دادشاه » بی خبرم. اما پیشاپیش این اتفاق میمون را به فال نیک می گیرم . اتفاقی که می تواند الهام بخش کارهای ارزنده دیگری هم برای خود اکبر ریسی و هم برای دیگر نویسندگان بلوچ که از دور دستی بر آتش دارند؛  باشد. اگر همه ما ظرفیتهای فکریمان را متمرکز کنیم بر تولید آثار فکری نظیر کتاب،  بهتر می توانیم معرف توانمدیها و ظرفیتهای استان و قوم بلوچ باشیم. قومی که همیشه با الفاظی نظیر : مشکل ، تهدید ، مرکز گریز و....از آن یاد می شود. و اگر ما بتوانیم این نگاه را از اذهان با چنین آثاری برطرف کنیم آنگاه می توانیم مدعی باشیم که حرکتی رو به جلو و مثبت را آغازیدیم.....

دادشاه" نوشته محمد اکبر رئیسی رمان اول مسابقه كشوري "رمان ماندگار" شد.