مرز ارتباط

سیاست هایی که دولت رضاشاه و بخصوص پسرش محمدرضا، در راستای افزایش نفوذشان در بلوچستان اعمال نمودند، امکانات جدیدی را برای رشد هویت جمعی بلوچی فراهم نمود که در این میان گسترش ارتش و سیستم بوروکراسی از اهمیتی بنیادین برخوردارند. مستقر شدن نیروهای ارتشی و سرکوب نیروهایی که زیر بار نظم جدید نمی رفتند و اجرای طرح سربازی این تجربه را در بلوچ ها بوجود آورد که قدرت نه از آن حاکمان محلی، بلکه از آن دولت پهلوی است. گسترش آموزش های رسمی در بلوچستان منجر به ظهور قشر تحصیل کرده و روشنفکری می شود که نقش به سزایی در رشد هویت مدرن بلوچی ایفا می کنند. این قشر که زاییده ی سیاست های آموزشی پهلوی ها بود از منظری جدید وضعیت تاریخی شان را مورد کنکاش قرار داده و به هویت شان قوام می بخشیدند. مضاف بر این، گسترش روابط نسبی بین بلوچ ها، شیوع ناسیونالیسم قومی در دیگر مناطق قومی ایران همچون کردستان، آذربایجان، خوزستان و ... پدیده های هستند که در این دوران اسباب رشد هویت مدرن بلوچی را فراهم می کنند.
شکل گیری «هویت مدرن بلوچی» بعنوان پیامد ورود مدرنیته به بلوچستان، تغییراتی ماهوی بر جنبه های مختلف جامعه و فرهنگ بلوچی می گذارد که، «نشانه شناختی شدن فرهنگ زیسته بلوچی»، یکی از این تغییرات است. هویت مدرن بلوچی، همچون هر هویت دیگری، برای رسیدن به انسجام، نیاز به یک ساحت نمادین و نشانه شناختی دارد، تا در سایه آنها تنش ها و تضادهای موجودش، را لاپوشانی کند و حسی از وحدت و یگانگی را به بیرون منتقل کند که با نشانه شناختی کردن فرهنگ زیسته بلوچی، به این مهم دست می یابد.
در اثر نشانه شناختی شدن فرهنگ زیسته بلوچی، آداب و سنن بلوچی که در گذشته فرهنگ زیسته و شیوه ی زندگی ( way of lif) بلوچی بودند، ارتقاء یافته و تبدیل به نشانه های هویت مدرن بلوچی می شوند که بلوچ ها با به جا آوردن و ابراز ارادت نسبت به آنها به هویت جمعی شان، به قول پیر بوردیو، «تشخص»(distinction) می بخشند. زمانیکه آداب و سنن بلوچی بخشی از شیوه ی زندگی و فرهنگ زیسته بلوچی بودند، مردم نسبت به آنها آگاهی هویتی خاصی نداشتند؛ لباس بلوچی را می پوشیدند تا بدن شان را از گرمی و سردی و نگاه دیگران محافظت کنند، یا در مراسم موسیقی شرکت می نمودند تا روح شان را غنا بخشیده و ناملایمات زندگی را برای مدتی هر چند کوتاه فراموش کنند و حتی اسم این موسیقی برای آنها «موسیقی بلوچی» نبود، بلکه کل موسیقی این بود؛ چون آنها موسیقی دیگری را در دسترس نداشتند که برای تمایز موسیقی شان اسمش را موسیقی بلوچی بگذارند. بنابراین، مدرنیته دلالت های جدیدی آداب و سنن بلوچی، بوجود می آورد.
در وضعیت جدید، آداب و سنن بلوچی کارکردی نشانه شناختی به خود می گیرند که مرز بین بلوچ ها و غیر بلوچ ها را مشخص می کنند. اینچنین است که پوشیدن لباس بلوچی، صبحت کردن با زبان بلوچی، گوش دادن به موسیقی بلوچی، انتخاب یک آهنگ بلوچی برای زنگ تلفن همراه، پوشیدن یک جلیقه- که در زبان بلوچی «واسکت» (vaaskat) نامیده می شود، خوردن غذای بلوچی در زندگی مدرن شهری، استفاده از لوازم و ظروف بلوچی در دکوراسیون داخلی منزل و ... تبدیل به نشانه (sign) می شوند؛ نشانه ایی که بیان کننده ی پایبندی به یک هویت سیاسی- اجتماعی یعنی هویت مدرن بلوچی است. بنابراین، آداب و رسوم نشانه شناختی شده، این فرصت را برای بلوچ ها فراهم می آورند که با به جا آوردن آنها، معنایی از تعلق خودشان به یک جماعت و متفاوت بودن از جماعت های دیگر را بیان کنند.
از آنجاییکه هویت های اجتماعی، متغیر و سیال اند که در گذر زمان دگرگون می شوند، در فرایند رشد و نمو هویت مدرن بلوچی، نه تمامی آداب و سنن در یک زمان، بلکه آنهایی که متناسب با شرایط خاص تاریخی- اجتماعی از پتانسیل تغییر و تحول و به روز شدن و مهم تر از همه حفظ مرز بین خودی ها و غیرخودی ها برخوردارند، نشانه شناختی شده و تا سطح رمزگان هویتی ارتقاء می یابند، زمانی لباس اصلی ترین نشانه هویت می شود و زمانی دیگر، سخن گفتن با زبان مادری.
منابع
- احمدی، حمید (1382) قومیت و قوم گرایی در ایران، تهران: نشر نی، چاپ سوم.
- دولت آبادی، محمود(1383) دیداربلوچ، تهران: انتشارات نگاه، چاپ مکرر.
- سپاهی، عبدالوود (1385) بلوچستان در عصر قاجار: بررسی اوضاع سیاسی از ابتدای سلطنت قاجار تا نهضت مشروطه، قم: گلستان معرفت.